Jestem Mamą-Imigrantką w Szwajcarii.
W Bernie mieszkam od ponad 5 lat i wydaje mi się czasami, że już wszystko wiem.
Przyjechałam tu z jednym berbeciem w brzuchu, a teraz mam już dwoje. Przeszłam przez wszystkie etapy wtajemniczenia mamy-cudzoziemki.
Od tego, że czuję się jak kosmitka na oceanie i nie rozumiem, co mówią do mnie inne rybki – do momentu, kiedy spotykam inną kosmitkę i z zapałem opowiadam jej, jak to U NAS w tym oceanie jest.
Zapomniałam już zupełnie, jak to jest, kiedy człowiek ląduje w innym kraju, nie wie, od czego zacząć, w którą stronę ruszyć i co właściwie z sobą na tej emigracji zrobić.
Dlatego powstał poradnik mamy-imigrantki, co by inne kosmitki nie musiały już tego wszystkiego ode mnie wysłuchiwać, tylko z gracją i swobodą mogły się zanurzyć w oceanie szwajcarskich rybek.
Mama idzie na kawę
Podstawowy problem nowo przybyłych tu mam to – gdzie tu poznać nowe ludki? Bywa często tak, że mąż zacieśnia więzi z kolegami w pracy, a mama zostaje w domu z dziećmi i próbuje nagabywać sąsiadów, bo nic innego jej do głowy nie przychodzi. W kawiarni ciężko do kogoś obcego zagadać (helloł – jesteśmy w Szwajcarii!), no to gdzie?
Internet
Internet to nieprzebrane morze możliwości. Szczególnie dla osób, które lubują się siedzieć na Facebooku. Jest kilka grup skupiających Polaków w Szwajcarii, a kilka z nich dedykowanych jest szczególnie mamom. Są grupy lokalne (n.p Polacy w Zurychu; Polacy w Ticino; Polacy w Bernie; Polacy-Suisse Romande), są grupy tematyczne (Polscy Blogerzy w Szwajcarii; Byliśmy, widzieliśmy, polecamy – ciekawe miejsca w Szwajcarii; Szwajcaria aktywnie itp).
Są też grupy typowo mamuśkowe. Polskie Mamy w Szwajcarii (PMWS), czy też Szwajcaria aktywnie z dzieckiem. Wystarczy napisać, że szuka się przyjaznej duszy w najbliższej okolicy i zawsze się ktoś znajdzie.
Ja osobiście poznałam kilka fajnych osób dzięki blogowi i artykułom o dzieciach.
Lokalne ELKI
Mam trochę problem, jak opisać ELKI po francusku i włosku, tak, żeby były zrozumiałe dla osób z tych części Szwajcarii.
ELKI to w niemieckojęzycznej części spotkania Eltern-Kind, czyli Rodzice-Dzieci. Organizowane zazwyczaj w salkach kościelnych lub w dzielnicowych klubach spotkań mieszkańców. Z założenia są to 2-4 godziny tygodniowo, zazwyczaj przed południem, gdzie rodzice mogą przyjść ze swoimi małymi pociechami, napić się razem kawy a bachorki – pobawić w grupie. Nie są to zajęcia zorganizowane, ani płatne, raczej taka nieformalna grupa spotkań.
Jeżeli ktoś jeszcze nie pojął, jak wygląda szwajcarski model rodzinny, to ELKI świetnie się w niego wpisują. Mamy, które zajmują się dziećmi w domu, mogą „odpocząć” od domowych obowiązków w lokalnym klubie.
Warto zwrócić uwagę, że kościoły w Szwajcarii pełnią bardzo aktywną, społeczną rolę – i to bez względu na wyznanie osób. Często organizują wspólne posiłki, giełdy rzeczy używanych, spotkania karnawałowe dla dzieci itp.
Mama uczy się języka
Nie ma się co oszukiwać, większość z nas przyjeżdżając do Szwajcarii nie zna żadnego z obowiązujących tu języków obcych. Na szczęście, nie jest to problem tylko i wyłącznie Polek, a znakomitej części cudzoziemek (i cudzoziemców).
Dlatego więc warto rozejrzeć się dookoła i po internecie. Można znaleźć całkiem niezłą gamę kursów językowych zorganizowanych przez miasto, gminę, lub różne prywatne instytucje.
MuKI
Szczególnie godne polecenia są kursy językowe Mama-dziecko MuKi (Mutter-Kinder), na które można zabierać ze sobą trochę starsze już dzieci (takie, co potrafią mówić). Takie kursy są często dofinansowane przez władze, bo ich celem jest integracja w społeczeństwie.
Ośrodki dla imigrantów/uchodźców
W Szwajcarii mieszka 25% cudzoziemców, wielu z nich do uchodźcy, którzy – z jednej strony dostają wsparcie od władz, a z drugiej – bardzo często pomagają dalej innym osobom. Dlatego też w takich centrach można spotkać się z ofertą (bezpłatnych często) kursów językowych lub konwersacji, zazwyczaj na podstawowym poziomie.
Miasto/ Urząd ds bezrobotnych
Gminy same często organizują kursy językowe. Są one albo bezpłatne, albo po obniżonej cenie. Informacje można znaleźć na stronie internetowej swojej gminy lub swojego miasta.
W ogóle warto zajrzeć na stronę swojej gminy. Nawet, jeżeli gmina sama nie organizuje kursów, to na pewno znajdzie się tam informacja, gdzie takie kursy w najbliższej okolicy można szukać. Duże miasta mają swoje urzędy ds. imigracji i tego typu informacje (lub kursy) dostępne będą właśnie tam.
Kursy językowe organizowane przy miejskich urzędach ds imigrantów są często dofinansowane przez miasto i są przez to tańsze.
Osoby, które rejestrują się w Urzędzie ds bezrobotnych (po niem. RAV) a wykonują zawód, na który jest zapotrzebowanie w Szwajcarii, dostają skierowanie na kurs językowy (płatny przez RAV), jeżeli doradca uzna, że umiejętności językowe nie są wystarczające. Nie są to kursy na bardzo wysokim poziomie, zazwyczaj kończą się na B1.
Kościoły
Jak dopiero co wyżej wspomniałam, kościoły są tutaj bardzo społeczne. Nie ma co czekać na trwogę od Boga, nawet jeśli któraś mama jest antychrystem w spódnicy. Ewentualnie katoliczką, a nie protestantką – i tak warto zajrzeć na parafialną tablicę ogłoszeń.
Przy okazji, w wielu miejscach w Szwajcarii organizowane są msze polskie. W Bernie np. jest miła pani Polka, która w salce parafialnej uczy inne Polki niemieckiego. Może w innych salkach parafialnych też się znajdą uprzejme Panie Polki.
Kursy językowe
Oczywiście, można zawsze skorzystać z kursów organizowanych przez liczne szkoły językowe. Najpopularniejsze są kursy w Klubschule Migros (Ecole-Club Migros, Scuola Club Migros), dostępne niemal w całym kraju. Oprócz tego inne, popularne szkoły językowe typu Alemania, Inlingua, Benedict.
Co do jakości – ile osób, tyle opinii. Niektórzy uważają, iż kursy z Migrosa są na niższym, niż średnia poziomie, co jest odzwierciedleniem też niższej ceny kursów.
Generalnie jednak, co by nie mówić, to kursy językowe są drogie i oscylują w granicach 500-800 Franków za 40h lekcyjnych (czyli 2-3 miesiące kursu wieczorowego).
Dziecko jest chore
Jak wiadomo, dzieci zazwyczaj są chore w sobotę w nocy, ewentualnie tuż przed świętami – dokładnie wtedy, kiedy wszystko już pozamykane i nie wiadomo gdzie szukać pomocy.
Kasa chorych
W Szwajcarii każdy rodzic ma obowiązek samodzielnie płacić za ubezpieczenie dziecka. I teraz powstaje pytanie: jaką kasę chorych i jakie ubezpieczenie wybrać?
Co do kasy chorych: raczej wybrać tę, co mają rodzice. Firmy oferują zniżki za abonamenty rodzinne, lepiej też szarpać się z jednym ubezpieczycielem, gdy dochodzi do rozliczeń, niż z kilkoma.
A jaki zakres ubezpieczenia? Największy sen z powiek spędza rodzicom wybór ubezpieczenia dentystycznego i ortodontycznego. W szkołach/gminach prowadzona jest profilaktyka dentystyczna, w ramach której raz na rok dzieci mają sprawdzane ząbki i higienę jamy ustnej.
Sprawdzane, ale nie leczone – to już trzeba załatwić na własną rękę. Dużo osób zastanawia się, czy warto ubezpieczać dzieci już jednoroczne czy dwuletnie. W końcu za dużo tam w zębach nie ma do roboty.
Dentyści są w Szwajcarii straaasznie drodzy i większość Szwajcarów wychodzi z założenia, że jednak warto ubezpieczyć już nawet maleńkie dzieci. Gdzieś to się tam zbiera w worku z ubezpieczeniami i w odpowiednim czasie się przydaje. Nie umiem z własnego doświadczenia powiedzieć, czy warto ubezpieczać ząbki dzieciom (moje mają), czy jednak opłaca się iść na żywioł i leczyć zęby tuż za granicą Szwajcarii, gdzie o wiele taniej.
Co do ubezpieczenia ortodontycznego – tu już stawki ubezpieczycieli kształtują się bardzo różnie. Bywa tak, że kasa chorych zwraca połowę kosztów, albo tak, że zwraca 90%, ale wtedy składki są o wiele wyższe. Tak więc trochę na chybił trafił. Na pewno warto porównać ofertę i tu niekoniecznie się kierować ubezpieczycielem dla całej rodziny.
Pediatra
Nie warto też zwlekać z wyborem pediatry. W dużych miastach powiedziałabym nie tylko wyborem – co wyszukaniem!
Tutaj trzeba samemu znaleźć sobie lekarza, który zaakceptuje (!) nasze dziecko i wpisze go na listę swoich pacjentów. Jeżeli nasza pociecha zachoruje, nie trzeba już panicznie obdzwaniać lekarzy w okolicy i szukać takiego, który zgodzi się przyjąć „obcego” pacjenta.
Wiele mam poszukuje lekarzy mówiących po polsku, bo nie znają lokalnego języka. Warto być świadomym, że większość lekarzy zna doskonale angielski lub inny język obcy, niekoniecznie obowiązujący w tej części Szwajcarii, gdzie akurat mieszkamy.
Druga ważna rzecz – to znalezienie najbliższej apteki, która pełni dyżur 24h. Oraz szpitala, który w nagłych przypadkach przyjmuje 24h.
Dziecko idzie do żłobka
Specjalnie piszę oddzielnie do żłobka (kita, creche, asilo nido), a oddzielnie do przedszkola lub szkoły, bo w przypadku żłobka mamy wybór. A w przypadku przedszkola – nie.
Do żłobka przyjmowane są dzieci od 4 miesiąca życia – bo dokładnie wtedy kończy się szwajcarski macierzyński (ho, ho – ale poszaleli!).
To, co godne uwagi, to dwie rzeczy:
a) żłobki są bardzo drogie. Za 5 dni żłobka w tygodniu trzeba się liczyć z opłatami rzędu 2200- 2700 Franków miesięcznie. Rodzinom przysługuje dofinansowanie, ale co kanton/gmina/pensja, to inna zasada. Nie ma wyjścia, trzeba się dowiedzieć samemu, jakie zasady obowiązują w naszej gminie
b) żłobki są trudno dostępne. Bajki o tym, że zapisuje się dzieci, które się jeszcze nie urodziły trzeba odkurzyć i włożyć do segregatora „czysta prawda”. Inaczej czeka nas obdzwanianie dwudziestu żłobków w okolicy i wiszenie na liście oczekujących.
A po co mi żłobek?
Wiem, że bardzo dużo mam ma dylemat moralny z oddaniem berbeciów do żłobka. To, co można zapisać na plus to fakt, że nie trzeba dzieci oddawać od razu na cały tydzień. Przy istniejących tu warunkach społecznych dwudniowa opieka w żłobku jest jak najbardziej normalna.
Ważne jest również to, że nasze dzieci od małego będą się rozwijały z językiem lokalnym – szczególnie, jeśli wychowują się w rodzinie polskojęzycznej.
Moje dzieci są najlepszym przykładem na to, jak świetnie radzą sobie dzieci wielojęzyczne (Moje dzieci są dwujęzyczne. A właściwie trójjęzyczne).
Dziecko idzie do Spielgruppe
A jeżeli nie do żłobka, to może chociaż do Spielgruppe? Google mnie przekonuje, że po francusku nazywa się to Garderie, a po włosku w ogóle się nie nazywa (Gruppo Mama ed io? Incontro di gioco?).
Spielgruppe jest płatne, trwa 2-3 h, raz lub dwa razy w tygodniu. Dzieci są tu pozostawione pod czujnym okiem opiekunek, a nie mam. Mamy idą w tym czasie do kosmetyczki.
W Spielgruppe bachorki nie tylko rozwijają swoje umiejętności pracy w grupie (na co w Szwajcarii kładzie się bardzo duży nacisk), ale też mają pierwsze doświadczenia z lokalnym językiem. To bardzo ważne, jeżeli potem mają uczęszczać do przedszkola i mieć kłopoty ze zrozumieniem innych dzieci.
Tak w ogóle, im szybciej dzieci uczą się różnych języków, tym lepiej. Mówię Wam to ja, lingwistka z zawodu, która z niejednego obcojęzycznego pieca chleb jadła i nawet jako stara kwoka nauczyła się niemieckiego.
Dziecko idzie do szkoły
Obowiązek szkolny w Szwajcarii jest dla dzieci od – mniej więcej – czwartego roku życia. Mniej więcej, bo w niektórych kantonach jest od trzeciego. Czasami jest to dwu- ( lub trzy-) letnie przedszkole, czasami nazywa się już to szkoła.
Zazwyczaj jednak obowiązuje ta sama zasada, czyli że punkt odcięcia rocznika jest w lipcu/sierpniu. Dzieci z danego rocznika urodzone później muszą poczekać jeszcze jeden rok. Natomiast dzieci urodzone niewiele wcześniej – czyli w czerwcu lub lipcu – mogą wybrać. Jeżeli rodzice uznają, że chcą z dziećmi posiedzieć w domu dłużej, to maluchy rozpoczynają naukę szkolną w wieku 5, a nie 4 lat.
Zaczynamy przedszkole
Dzieci do przedszkola nie zapisuje się samemu. W okolicach grudnia rodzice z nowego rocznika dostają od gminy komplet dokumentów i formularzy do wypełnienia i to gmina decyduje, do którego przedszkola/szkoły nasza pociecha będzie zapisana.
Rodzice mają prawo do odwołania się od tej decyzji. Krążą legendy, że niektórym się udało – to w dużej mierze zależy od dobrej woli kierownictwa szkoły.
Można wybrać dla dziecka przedszkole prywatne (np. Montesori) i jeżeli zaznaczymy to w odpowiednim formularzu, to nasze dziecko spełnia obowiązek szkolny w rozumieniu szwajcarskich przepisów.
….i po przedszkolu
Najważniejsza informacja, od której każdej mamie grdyka zastyga nieruchomie w gardle, a oczy robią się większe od 5 Fr. Przedszkole jest do godz. 12, a szkoła ma przerwę obiadową – również od tejże 12.00. Wtedy dzieci karnie maszerują do domu na obiadek, który im karnie przygotowały mamusie.
A jak mama w pracy?
Trzeba się dobrze zorientować w ofercie dodatkowej, która jest u nas w okolicy. Maluchy przedszkolne często mogą być odbierane przez pobliskie żłobki – ale często też żłobki nie chcą „obcych” czterolatków i akceptują tylko swoje, „byłe” dzieci.
Inną opcją jest tzw. Tagesmutter, czyli mama na etacie opiekunki, która zajmuje się 4-5 dzieci do czasu powrotu ich rodziców z pracy.
Opiekunka? Ciężki temat. Opiekunki są w Szwajcarii bardzo drogie, to zawód jak każdy inny, trzeba ją oficjalnie zatrudnić i opłacić ubezpieczenie jako pracodawca. I dlatego mało kogo na to stać. Pozostaje opcja au-pair, która też jest regulowania prawnie, np może to być tylko osoba do 26 roku życia, która musi mieć przez pracodawcę opłacony kurs językowy i własny pokój.
Są jeszcze „świetlice”, czyli po niemiecku Tagesschule/ Tägi lub Horty. Ale – po pierwsze nie każda szkoła lub gmina ma obowiązek ich organizowania. Czasami po prostu ich nie ma.
Po drugie – często są poza budynkiem szkoły (który z zasady jest zamknięty na czas przerwy obiadowej), więc nasze małe jeszcze dzieci mogą sobie nie dać same rady. Zanim zapiszecie dzieci do Tagesschule, upewnijcie się, że ktoś przyjdzie odebrać biednego czterolatka ze szkoły i zaprowadzi do „świetlicy”.
Mama ma problem
Z dzieckiem.
Czy to małym, czy też już takim pyskatym, co to od ziemi odrosło i nos ma wyżej niż własne ego.
O pomoc w problemach wychowawczych i opiekuńczych można się zwrócić do Doradztwa dla Matek i Ojców (Mütters- und Vätersberatung, Centre de Puericulture). Regionalne centra znajdują się m.in w Zurychu, Bernie, Zug, Aargau czy Baden.
Doradcy mówią często w więcej niż jednym języku, ale warto telefonicznie sprawdzić, czy przyjmie nas akurat ktoś, kto się z nami dogada.
O czym można porozmawiać w takim centrum doradczym? Od odparzeń po pieluchach i buncie trzylatka, po siedzenie godzinami przed komputerem czy podgryzanie warkoczy koleżankom z klasy. Od dzidziusia po nastolatka.
Przy centrach doradczych są też często zlokalizowane giełdy pracy dla latorośli – jeśli chcą sobie dorobić w wolnym czasie, lub jeżeli mamy ich już dosyć i mają sobie sami zapracować na kieszonkowe.
Dziecko uczy się polskiego
Polskiego dziecko może się uczyć, bo na przykład w Szwajcarii jest tylko parę lat i wróci do polskiej szkoły.
Albo rodzicom bardzo zależy, żeby nauczyło się poprawnie pisać i czytać po polsku.
W Szwajcarii jest kilka możliwości nauki polskiego.
Po pierwsze, Szkoła Polska przy Ambasadzie w Bernie, oraz ta sama Szkoła z siedzibą w Zurychu. Oprócz tego jest szkoła polska w Genewie, w Bazylei, Polska Szkoła im. Macieja Płażyńskiego w Lozannie- Marly oraz Polska Szkoła przy Polskiej Misji Katolickiej w Zurychu.
Nauczanie zdalne oferuje Polska Szkoła Internetowa Libratus.
Uff, to prawie wszystko.
Jak tam, mamy kosmitki?
Czujecie się już trochę jak rybki w szwajcarskim oceanie?